Dodenherdenking 4 mei 2024

Samen een stap naar voren

"Samen met een aantal van u liep ik net van het verzetsmonument in het Warandepark naar deze gedenklocatie. Een wandeling door ons mooie Huizen. Ik liet mijn gedachten gaan en probeerde mij in te beelden hoe inwoners van Huizen deze wandeling 80-85 jaar geleden moeten hebben ervaren. Bij het oversteken keek ik automatisch naar links, naar rechts en weer naar links, want er zal maar net een fietser voorbij komen. In de jaren 40-45 zou dat risico mijn minste zorg zijn geweest. Er waren andere gevaren. Het straatbeeld werd bepaald door de Duitse bezetter, die met ijzeren hand het Nederlandse volk onderdrukte. Een weerwoord werd niet geaccepteerd, weerstand nog minder. Je had gewoon te luisteren. Met keiharde repressie werd het volk klein gehouden. Wanneer het verzet van zich liet horen en de daders niet konden worden gepakt, volgden er represailles. Onschuldigen moesten boeten als de daders zich niet meldden. 

Dat gevoel van voortdurend gevaar kennen we niet meer. Gelukkig maar. En toch is ons gevoel van vrijheid vandaag de dag niet meer zo vanzelfsprekend. Wij leven hier in vrijheid, maar in het huis dat wij Europa noemen, rommelt het in de achtertuin. De jaren 40-45 zijn lang geleden. Volgend jaar is het alweer 80 jaar geleden dat de Tweede Wereldoorlog eindigde. ‘Dat nooit weer’ zei men tegen elkaar. ‘We moeten leren van de geschiedenis.’ Daar was en is iedereen het over eens. En toch zijn wij ons onvoldoende bewust van de vrijheid waarin wij nu leven. Vrijheid en democratie moeten we koesteren. Dat kan alleen als we nooit vergeten wat er toen is gebeurd. Als we lessen trekken uit het verleden en die toepassen op het heden. Daarom moeten de verhalen van vroeger verteld blijven worden. Herinneringen moeten levend gehouden worden. Zoals het verhaal van Hendrik van Amstel; waardevol en aangrijpend!

De geschiedenis houdt ons een spiegel voor. En wie goed in die spiegel kijkt, die ziet dat de wereld niet zwart-wit is. We hebben de neiging om de geschiedenis te romantiseren. Het terug te brengen tot goed en fout. Tot zwart en wit of tot plus en min. Zo eenvoudig is het niet. Ons handelen wordt bepaald door belangen en door inschattingen. En soms helaas ook door verkeerde afwegingen, foute inschattingen of door snel te oordelen. Dat is menselijk. Goed en fout lopen soms door elkaar. In een oorlog staat alles op scherp en red je het niet altijd om veilig in het midden te gaan zitten. Dan wordt je gedwongen positie te kiezen. Ik heb geen ervaring met oorlog en heb dus makkelijk praten. Deze anekdote wil ik graag met u delen: elk jaar houdt Amnesty International in Huizen een gedichtenwedstrijd voor kinderen. Dan denken onze jonge, onbevangen inwoners na over vrijheid en vertrouwen ze hun gedachten toe aan het papier. Met hele mooie gedichten als resultaat. Ik probeer ze tot nadenken te zetten door af en toe een prikkelende vraag te stellen. ‘Wat zou je doen als je nu in Rusland of Oekraïne zou wonen?’, vroeg ik. Die kreeg ik terug met een tegenvraag, wat ik niet had verwacht: ‘Wat zou u doen als u daar burgemeester was?’ Ik zei: ‘Dat is een moeilijke vraag. Ik hoop dat ik de goede dingen zou doen.’ Wat zou U doen? Gaat u vol in verzet met alle risico’s van dien? Of beweegt u mee, al dan niet voorzichtig, in de hoop erger te voorkomen? Je weet het pas wanneer je het meemaakt.

Terug naar het heden. We hebben de luxe en de gelegenheid om zorgvuldige afwegingen te maken, belangen goed af te wegen en uiteindelijk tot een gewogen oordeel te komen. Toch zien we dat mensen vandaag de dag snel oordelen en veroordelen. Dat gekozen wordt voor polariseren in plaats van verbinden. Polarisatie leidt ertoe dat mensen tegenover elkaar komen te staan, terwijl we elkaar zo hard nodig hebben. Laten we oog voor elkaar hebben, begrip tonen en proberen verschillen te overbruggen. Of accepteren dat er verschillen zijn en elkaar daarin vrij te laten. Daarmee zetten we een stap naar voren. Om samen te leven in vrijheid en met de vrijheid om te zijn wie je bent. En met de gedachte aan diegenen die voor onze vrijheid hebben gestreden."