Tijdelijke opvang vluchtelingen op opvangschepen

Hoe is de opvangperiode oktober 2024 tot april 2025 geëvalueerd?

Sinds begin 2021 vangt de gemeente Huizen vluchtelingen op in de Werkhaven. In de winterperiode (van oktober tot april) kunnen daar op maximaal 2 riviercruiseschepen maximaal 200 vluchtelingen tijdelijk worden opgevangen. Na afloop van elke opvangperiode is een evaluatie uitgevoerd.

De gemeente hecht groot belang aan een zorgvuldige evaluatie, waarbij zowel wordt gekeken naar de ervaringen van omwonenden als naar de impact op de omgeving en het verloop van de opvang zelf.

De evaluatie van de laatste opvangperiode is door een onafhankelijk onderzoeksbureau uitgevoerd, om elke schijn van partijdigheid te voorkomen en privacy te waarborgen. Dit bureau heeft onderzoek gedaan naar de ervaringen van omwonenden, betrokkenen en andere Huizers om een representatief beeld te krijgen.

Dit jaar is gekozen voor een uitgebreidere opzet dan in voorgaande jaren. Deze evaluatie bestaat uit vijf onderdelen: 1. Een enquête onder omwonenden van het havengebied en een steekproef onder overige inwoners van Huizen, uitgevoerd door onderzoeksbureau Ipsos. 2. Wijkgesprekken door Stichting Reindert met buurtbewoners in en rondom het havengebied, om beter zicht te krijgen op zorgen, beleving en verwachtingen in de wijk. Stichting Reindert heeft op basis hiervan aanbevelingen geformuleerd over hoe een eventuele volgende opvangperiode beter georganiseerd kan worden. 3. Analyse van politiecijfers over 2024 in Huizen, met specifieke aandacht voor de zorgen die zijn geuit in de petitie die tijdens de Commissie Sociaal Domein van 4 maart 2025 is aangeboden. 4. Toetsing van de gestelde kaders bij stakeholders en leden van de klankbordgroep. 5. Ophalen van algemene ervaringen en suggesties van deze betrokkenen.

Bekijk de uitkomsten van de evaluaties.

Wordt er gekeken naar andere locaties voor de opvang van asielzoekers?

Er zijn op dit moment nog geen andere locaties overwogen buiten de Oude Haven (Werkhaven), en er zijn ook geen toezeggingen gedaan in die richting. Tot nu toe is bewust gekozen voor tijdelijke opvang op het water, om te voorkomen dat er locaties worden gebruikt die mogelijk in de toekomst bestemd zijn voor reguliere woningbouw in Huizen.

Er lijkt verwarring te zijn ontstaan over het grootschalige locatieonderzoek dat zich richtte op alternatieve opvang voor Oekraïense vluchtelingen uit hotel Newport, die vanwege de aanvankelijk geplande projectontwikkeling geherhuisvest moesten worden. De locaties die in dat onderzoek zijn meegenomen, waren specifiek bedoeld voor deze doelgroep en in relatie tot de opvangsituatie bij hotel Newport. Hoewel deze informatie waardevol kan zijn, betreft het een ander vraagstuk dan de huidige opvang van asielzoekers.

Komt er een Pilot voor meerjarige opvang van vluchtelingen?

Er is op dit moment geen sprake van een pilot en er is ook niet besloten dat er een pilot komt. Wethouder Karin van Werven heeft wel aangegeven geheel vrijblijvend met het COA te willen verkennen of een pilot voor meerjarige opvang op water mogelijk zou zijn. Dit is een oriënterend traject, bedoeld om inzicht te krijgen in de voorwaarden en haalbaarheid. Mocht dit een kansrijke optie blijken te zijn, dan zal het college eerst de gemeenteraad consulteren via een zienswijzeprocedure, zoals gebruikelijk. Vanzelfsprekend wordt daarbij de input van omwonenden nadrukkelijk meegenomen.

Wanneer is een pilot kansrijk?

Een pilot zou kansrijk kunnen zijn als deze voor een behapbare termijn is en als er draagvlak is in de buurt. Er is niet gezegd dat deze alleen in de Werkhaven zou kunnen plaatsvinden. Zodra er meer duidelijkheid is, zal de wethouder hierover terugkoppelen aan de gemeenteraad en de betrokkenen.

Komt er in de zomer van 2025 al een Pilot?

Er is geen besluit genomen om de boten na 1 april te laten liggen. De afspraak met de gemeenteraad en de buurt is dat de boten er voor er nu voor een afgebakende periode van zes maanden in de winterperiode liggen en dat ze na een positieve evaluatie in de volgende winterperiode weer kunnen terugkeren voor de derde en laatste opvangperiode binnen de huidige afspraken hierover. Deze zomer zal er dus zeker geen pilot starten.

Werkt Huizen mee aan de Spreidingswet?

Volgens de huidige wetgeving hebben alle gemeenten een taakstelling voor de opvang van asielzoekers. Wanneer gemeenten niet voldoen aan deze verplichting, kan interbestuurlijk toezicht worden ingesteld. In het uiterste geval kan de Rijksoverheid de regie overnemen en opvanglocaties aanwijzen, waarbij de kosten bij de gemeente komen te liggen. Daarnaast is er niet alleen een wettelijke plicht, maar ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Op dit moment zijn er bij de gemeente geen signalen bekend dat er nieuwe wetgeving komt die de Spreidingswet wijzigt of vervangt.

Door in gesprek te blijven met het COA, kan de gemeente regie houden over de invulling van de opvangtaak. Dit voorkomt dat er op een later moment onder grotere druk en met minder keuzevrijheid moet worden gehandeld.

Welke taakstelling heeft Huizen vanuit de Spreidingswet?

Op basis van de Spreidingswet heeft Huizen een taakstelling om 200 asielzoekers op te vangen.

Hoe verhoudt Huizen zich tot de andere regiogemeenten bij de opvang van asielzoekers?

Huizen heeft in de afgelopen periode een voortrekkersrol gespeeld in de regio, maar dit betekent niet dat onze bijdrage daarmee als voltooid wordt beschouwd. Andere gemeenten in de regio nemen inmiddels ook hun verantwoordelijkheid. Gooise Meren is gestart met opvang en volgt daar een tweede locatie. Hilversum heeft al een locatie en zoekt verder. Blaricum draagt, in verhouding tot het aantal inwoners, relatief veel bij. Laren heeft in regionaal overleg toegezegd op zoek te zijn naar een locatie. Wijdemeren heeft, mede vanwege een fusietraject, iets langer gewacht, maar is nu ook actief op zoek. Wij blijven in gesprek met de Provinciale Regietafel over de verdeling van opvangopgaven tussen gemeenten en zetten ons in voor een evenwichtige spreiding binnen de regio.

Wat doet de gemeente met meldingen van overlast?

De gemeente neemt meldingen over overlast en incidenten zeer serieus. Wethouder Van Werven heeft in de commissie Sociaal Domein toegelicht dat zij transparant is over incidenten waarover zij wordt geïnformeerd. De gemeente werkt hierin samen met de wijkagent, de wijkboa, het COA-locatiemanagement, de afdeling Openbare Orde en Veiligheid (OOV) en de Klankbordgroep.

Het is belangrijk dat u bij het melden van overlast gebruikmaakt van de daarvoor bestemde kanalen. Op die manier bereikt uw melding de juiste instanties met de mensen die er waar nodig actie op kunnen ondernemen. Omwonenden die overlast ervaren of andere meldingen willen maken, kunnen het COA-opvangschip 24/7 telefonisch bereiken via 06 27 55 81 99. Daarnaast kunnen meldingen worden doorgegeven via de gemeentelijke website (www.huizen.nl/mor) of bij de politie en wijkboa (www.huizen.nl/boa).

De daar gemaakte meldingen van overlast worden als zij in verband gebracht worden met de opvang van vluchtelingen op de opvangschepen ook teruggekoppeld aan het Programmateam Opvang van de gemeente en de wethouder Sociaal Domein. Het is daarom belangrijk dat uw eventuele melding van overlast niet alleen meldt via klankbordgroep, maar ook via een van bovenstaande partijen en kanalen.

Het college heeft voor het volgende seizoen opnieuw een afweging gemaakt, en op 27 mei 2025 het voorgenomen besluit genomen, om de opvang van vluchtelingen op een hotelschip opnieuw mogelijk te maken van 1 oktober 2025 tot 1 april 2026. Het onderwerp staat geagendeerd voor de commissie Sociaal Domein op 24 juni 2025. 

Vervolgens wordt de gemeenteraad gevraagd om tijdens de raadsvergadering op 10 juli 2025 zijn zienswijze kenbaar te maken ten aanzien van de kaders voor de opvang. Daarna neemt het college een definitief besluit.  

Het college wil bijdragen aan de opvang gezien de aanhoudende noodzaak van opvangplekken, en de uitkomsten van de evaluatie van de vorige opvangperiode. Door de tijdelijke opvang in de wintermaanden te continueren laat Huizen bovendien zien regie te voeren en zich in te spannen om (deels) te voldoen aan de taakstelling die voortvloeit uit de Spreidingswet die van kracht is. 

Er zijn kaders opgesteld waarbinnen de opvang mogelijk is. Deze kaders betreffen de al eerder met de raad vastgestelde kaders over locatie, termijn, aantal en afkomst, over rollen/bevoegdheden COA en gemeente, over veiligheid en gezondheid, over kosten en capaciteit en over begeleiding en dagbesteding. Vanwege het aangescherpte landelijke beleid van het COA is het weren van zogenaamde veiligelanders niet meer toegestaan. Om die reden zijn de kaders op dit punt geactualiseerd.  De raad is gevraagd om zijn zienswijze ten aanzien van de kaders kenbaar te maken in de raadsvergadering op 30 mei 2024. Daar is unaniem positief geadviseerd door de raad. 

1. Locatie, termijn, aantal en afkomst 

• Een hotelschip in de werkhaven in Huizen is de enige beschikbare locatie voor tijdelijke opvang van asielzoekers.
• De intentie is om het hotelschip voor een periode van zes maanden van 1 oktober tot 1 april aan te laten leggen. Na iedere periode vindt een grondige evaluatie plaats met alle betrokkenen waarna het college in mei/juni een besluit neemt over het daaropvolgende tweede en derde seizoen. Dit besluit legt het college ieder jaar voor aan de gemeenteraad om eventuele wensen en bedenkingen in te brengen.
• De werkhaven is na het afsluiten van de bestuursovereenkomst per direct beschikbaar tot 1 april 2025.
• Criteria voor evaluatie worden mede in de klankbordgroep bepaald. Waarbij in elk geval wordt geëvalueerd aan de hand van de afgesproken kaders en de essentie is dat de opvang veilig en verantwoord verloopt.
• Bestaande afspraken met schepen om aan te meren op dezelfde plek, meestal voor een dag, worden passend gemaakt en gerespecteerd. Omdat het seizoen aflopend is, is hier goed naar te handelen.
• De populatie bestaat maximaal uit 200 bewoners, waarbij wij een voorkeur uitspreken voor 150 tot 180 bewoners. Dit aantal is gebaseerd op onze eerdere ervaringen.
• De populatie op het schip bestaat uit asielzoekers die ouder zijn dan 18 jaar. 

2. Rollen/bevoegdheden COA en gemeente

De rollen en bevoegdheden van COA en gemeente worden beschreven in een bestuursovereenkomst, vergelijkbaar met de twee eerdere bestuursovereenkomsten. Bovendien worden er in de uitvoering vooraf duidelijke afspraken gemaakt op basis van een draaiboek dat naar aanleiding van de eerdere ervaringen met de boot zal worden opgesteld. 

3. Veiligheid en gezondheid 

De opvang is veilig en verantwoord, zowel voor de inwoners van Huizen als voor de asielzoekers. De gemeente maakt afspraken met het COA om overlast en onveilige situaties in en rondom de opvang te voorkomen. Onderdeel van die afspraken is beveiliging aan boord. De geneeskundige zorg is voldoende geborgd door het COA door Gezondheidszorg Asielzoekers, zodat de reeds zwaar belaste huisartsen niet verder onder druk komen te staan. 

4. Kosten en capaciteit 

Alle kosten die gemoeid zijn met opvang en verzorging worden gedekt door het COA. Daarnaast ontvangt de gemeente een beperkte extra vergoeding uit de faciliteitenregeling. De opvang en verzorging van asielzoekers vraagt – behoudens het in orde maken van de aanlegplek, de buitentuin en de communicatie/participatie – nauwelijks inzet van de gemeente (zie ook onderdeel financiën). 

5. Begeleiding en dagbesteding

• COA verzorgt zelf het beheer en het management van de locatie. De rijksoverheid draagt zorg voor voldoende personeel, zoals door de minister is toegezegd (zie ook onderdeel 'kosten en capaciteit).
• De vrijwilligerscentrale en de buurtsportcoaches worden ingezet voor activiteiten om het verblijf van deze mensen zo goed mogelijk in te vullen. De kosten hiervan zijn voor rekening van het COA.
• De vrijwilligerscentrale is de plek waar inwoners en organisaties zich kunnen melden voor het aanbieden van hulp en ondersteuning. 

6. Participatie 

Gedurende de duur van een tijdelijke noodopvang blijft de gemeente in gesprek met de ondernemers en omwonenden in de directe omgeving van de werkhaven. We streven naar een klankbordgroep die evenwichtig is samengesteld uit bewoners, ondernemers, COA, Vrijwilligerscentrale en gemeentelijke vertegenwoordigers waarin we de ervaringen evalueren en wellicht kunnen komen tot gezamenlijke initiatieven met en voor asielzoekers. De frequentie van overleg zal door de klankbordgroep zelf worden bepaald. Naar aanleiding van eerdere evaluaties, zal de klankbordgroep gemakkelijker bereikbaar zijn voor opmerkingen en suggesties van omwonenden, hiervoor zal een eigen e-mailadres worden gecreëerd. 

7. Communicatie 

Voorafgaand en tijdens de duur van een opvang zetten we een mix van kanalen in, waarbij de focus ligt op informeren en duiden.

Aanleiding voor opvang vluchtelingen: een tekort aan opvangplekken

Op vrijdag 21 september 2023 deed staatssecretaris Van der Burg een dringende oproep aan Nederlandse gemeenten om 450 plekken voor asielzoekers te realiseren. Op 26 september 2023 volgde een verzoek van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) aan het college van burgemeester en wethouders om de opvang van vluchtelingen op een hotelschip in Huizen voor de komende 3 jaar mogelijk te maken steeds in de periode van oktober tot april.

Na het positieve besluit hierover van het college, kwamen op 31 oktober 2023 de MS Amsterdam en de MS Willemstad aan in de Huizer Werkhaven. De tijdelijke opvang werd eind maart 2024 afgerond. Begin oktober 2024 startte de tweede van de drie opvangperiodes met de aankomst van de MS River Allegro en MS Triton die tot april 2025 in de Werkhaven hebben gelegen.